Τα χαρακτηριστικά του γνήσιου εκκλησιαστικού ηγέτη

του Ιωάννη Καραβιδόπουλου, 

Ομότ. Καθηγητή της Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ., 

στο Amen.gr 

Η αποστολική περικοπή της Κυριακής προέρχεται από τις Ποιμαντικές επιστολές του Απ.Παύλου και ακριβέστερα από την Α΄προς Τιμόθεον 4,9-15. Είναι σε Νεοελληνική μετάφραση η ακόλουθη: «⁹Παιδί μου Τιμόθεε, αυτό που λέω είναι αλήθεια κι αξίζει να γίνει πέρα για πέρα αποδεκτό. ¹⁰Κι εμείς γι' αυτό υπομένουμε κόπους και ονειδισμούς, γιατί στηρίξαμε την ελπίδα μας στον αληθινό Θεό, που είναι σωτήρας όλων των ανθρώπων κι ιδιαίτερα των πιστών. ¹¹Αυτά να παραγγέλλεις και να διδάσκεις. 12 Κανείς να μη σε καταφρονεί που είσαι ακόμη νέος. Αντίθετα, να γίνεις υπόδειγμα για τους πιστούς με το λόγο, με τη συμπεριφορά σου, με την αγάπη, με την πνευματική ζωή, με την πίστη, με την αγνότητα. 13 'Ωσπου να έρθω, συγκέντρωσε την προσοχή σου στην ανάγνωση των Γραφών, στις συμβουλές και στη διδασκαλία. 14 Μην αφήνεις αχρησιμοποίητο το χάρισμα που έχεις και που σου δόθηκε όταν ύστερα από υπόδειξη των προφητών της εκκλησίας σε χειροτόνησαν οι πρεσβύτεροι. 15 Αυτά να έχεις στο νου σου, μ' αυτά να ασχολείσαι, ώστε η πρόοδός σου να είναι φανερή σ' όλα».

Στην περικοπή αυτή ο ιερός συγγραφέας δίνει συμβουλές στον Επίσκοπο της Εφέσου και στενό συνεργάτη του ήδη από τη Β΄ιεραποστολική περιοδεία του Τιμόθεο, ο οποίος σε νεαρή ηλικία είχε αναλάβει υπεύθυνο ποιμαντικό έργο στην Εκκλησία. Ας παρακολουθήσουμε με τη σειρά τις προτροπές που περιέχονται στο ανάγνωσμα:

1. Ο κόπος και ο ονειδισμός (χλεύη,εξευτελισμός) είναι συνυφασμένα με το έργο του αποστόλου και του κάθε εκκλησιαστικού ηγέτη στη συνέχεια, ο δε Παύλος πολύ συχνά αναφέρεται στους κόπους και τις ταλαιπωρίες που συνεπάγεται το ευαγγελιστικό έργο που όμως δεν καταβάλλουν τον εργάτη του Ευαγγελίου (βλ.π.χ. Α΄Κορ.4,7-15. Β΄Κορ.6,1-10), διότι έχει την ελπίδα του στηριγμένη στον «ζώντα Θεό», ο οποίος είναι  «σωτήρας όλων των ανθρώπων κι ιδιαίτερα των πιστών». Ο τίτλος «σωτήρ» που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας προέρχεται μεν από την ιστορία του λαού του Θεού στην Παλαιά Διαθήκη, ο οποίος γνώρισε τις συνεχείς σωτηριώδεις επεμβάσεις του Θεού στις δύσκολες στιγμές της πορείας του, την εποχή όμως που χρησιμοποιείται σε ορισμένες  επιστολές της Καινής Διαθήκης, ιδίως στις λεγόμενες Ποιμαντικές (τελευταίες δεκαετίες του Α΄αιώνα μ.Χ.) δίνει μια ηχηρή απάντηση στους «σωτήρες» της περιρρέουσας πολιτικής και θρησκευτικής ατμόσφαιρας του Ελληνορωμαϊκού κόσμου: Σωτήρες δεν είναι οι αυτοκράτορες, έστω κι αν έμειναν στην ιστορία με τον χαρακτηρισμό αυτό (π.χ. Πτολεμαίος ο Σωτήρ) ούτε οι θεότητες των μυστηριακών λατρειών της εποχής. Και οι μεν και οι δε διέψευσαν τις ελπίδες των υπηκόων και λάτρεων. Η Εκκλησία χρησιμοποιώντας για τον Κύριο Ιησού Χριστό τον τίτλο Σωτήρ (π.χ.Λουκ. 2,11. Ιω 4,42. Πράξ. 5,31. Φιλιπ.3,20.  Α΄Τιμ.1,1.2,3.Τιτ. 1,3.Β΄Πέτρ 1,1 κ.ά.) δίνει την απάντηση στις διαψευσμένες ελπίδες των ανθρώπων, ότι «από κανέναν άλλο δεν μπορεί να προέλθει η σωτηρία ούτε υπάρχει άλλο πρόσωπο κάτω από τον ουρανό δοσμένο στους ανθρώπους με το οποίο να μπορούμε να σωθούμε» (Πράξ, 4,12).

2. Ο συγγραφέας της επιστολής προτρέπει τον παραλήπτη να γίνει το πρότυπο και υπόδειγμα των πιστών, μη φοβούμενος ότι το νεαρόν της ηλικίας του μπορεί να αποτελεί εμπόδιο. Ο ηγέτης δεν επιβάλλεται και δεν προκαλεί τον σεβασμό όταν είναι «γέροντας», αλλ’ όταν αποτελεί υπόδειγμα για τους πιστούς με τον λόγο του, τον ενθαρρυντικό και οικοδομητικό, με την άψογη συμπεριφορά του, με τη θυσιαστική του αγάπη που τον διακρίνει από κάθε άλλον κοσμικό ηγέτη, με την πνευματική του ζωή, με την πίστη, με την αγνότητά του (στίχ. 12 του αναγνώσματος).

3. Ιδιαίτερα επιμένει ο ιερός συγγραφέας στην ανάγκη συνεχούς αναγνώσεως των Γραφών, από τις οποίες αντλεί υποδείγματα πίστης και θυσιαστικής αγάπης. Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος επανειλημμένα στις ομιλίες του τονίζει την ωφέλεια από την ανάγνωση των Γραφών. Γράφει: «Η ανάγνωση των θείων Γραφών μοιάζει με κάποιον θησαυρό. Όπως από εκείνον ακόμη και μικρό ψήγμα αν μπορέσει κανείς να πάρει, προσπορίζεται πλούτο για τον εαυτό του, το ίδιο συμβαίνει και με τη θεία Γραφή: ακόμη και σε μια μικρή λέξη μπορεί να βρει πολλή δύναμη νοημάτων και μεγάλο πλούτο» (PG 53,32). Άλλωστε η Αγία Γραφή, καθώς διαποτίζει όλη τη λειτουργική και πνευματική ζωή της Ορθόδοξης Εκκλησίας, έχει ιδιάζουσα σημασία και για τη ζωή του κάθε πιστού ξεχωριστά.

Τέλος, 4. δίδεται έμφαση από την περικοπή στο χάρισμα που έχει ο ηγέτης και που προέρχεται από τη χειροτονία του, χάρισμα που είναι δωρεά του Αγίου Πνεύματος. Η διατήρηση του χαρίσματος δεν είναι αυτονόητη ούτε στατική αλλά δυναμική και επιτυγχάνεται με τη διαρκή προσπάθεια, αν βέβαια θέλει ο ηγέτης να μην αποβεί απλώς διοικητικό όργανο αλλά να είναι ζωντανό πρότυπο ζωής.   Τούτο σημαίνει ότι είναι δυνατή η έκπτωσή του εκ της καταστάσεως του Πνεύματος αλλά βεβαίως και η επάνοδός του σ΄αυτήν. Το αυτό ισχύει και για κάθε πιστό.