Η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθόδοξης Εκκλησίας και η Οικουμενική Κίνηση

του Εμμανουήλ Ανδρουλακάκη, Δικηγόρου*

Σημαντικές πτυχές που αφορούν στο ζήτημα της συμμετοχής της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Οικουμενική Κίνηση, κυρίως δε στο Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών, αποτελούν το αντικείμενο του νέου βιβλίου του Τριτεύοντος των Πατριαρχικών Διακόνων Θεοδώρου Μεϊμάρη, που αφιερώνεται στον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο για την πρωτοπόρα και αδιάπτωτη διακονία Του στον χώρο της προαγωγής των διαχριστιανικών σχέσεων, από την ανάρρηση του στον Πατριαρχικό Θρόνο μέχρι σήμερα. To πολυσέλιδο πόνημα που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Αντ. Σταμούλη στη Θεσσαλονίκη αγγλιστί με τίτλο “The Holy and Great Council of the Orthodox Church and the Ecumenical Monement” (Η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθόδοξης Εκκλησίας και η Οικουμενική Κίνηση) επέδωσε ο συγγραφέας στον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο την Πέμπτη 23 Μαΐου.

Το καλαίσθητο αυτό βιβλίο, που αποτελείται από τέσσερα κεφάλαια και 365 σελίδες, κοσμείται από σχετικό Πατριαρχικό Γράμμα και πραγματεύεται την επίσημη Ορθόδοξη τοποθέτηση έναντι της Οικυμενικής Κίνησης και των Διαχριστιανικών Διαλόγων της Ορθόδοξης Εκκλησίας με τις άλλες Χριστιανικές Εκκλησίες και Ομολογίες, όπως η τοποθέτηση αυτή διαμορφώθηκε σε Πανορθόδοξο επίπεδο μέσα από την πορεία σύγκλησης της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου, στο θεματολόγιο της οποίας το υπό εξέτασιν ζήτημα κατέχει εξέχουσα θέση.

Πιό συγκεκριμένα, στο πρώτο κεφάλαιο εξετάζεται το ενδιαφέρον της Ορθόδοξης Εκκλησίας για την Οικουμενική Κίνηση στις αρχές του 20ου αιώνα, όπως αυτό εκφράστηκε μέσα από τις ιστορικής σημασίας Εγκυκλίους του Οικουμενικού Πατριάρχη Ιωακείμ του Γ΄ κατά τα έτη 1902 και 1904, ως και μέσα από την προφητική Εγκύκλιο του Οικουμενικού Θρόνου το 1920 'Προς τις απανταχού Χριστιανικές Εκκλησίες'. Στο δεύτερο κεφάλαιο, γίνεται εκτενής αναφορά στις διαβουλεύσεις και τα πορίσματα των Πανορθοδόξων Διασκέψεων της Ρόδου (Α΄ 1961, Β΄ 1963 και Γ΄ 1964) και του Σαμπεζύ Γενεύης (Δ΄ 1968) μέσα από την εξέταση των Πρακτικών των Πανορθοδόξων Διασκέψεων που φυλλάσσονται στο Ορθόδοξο Κέντρο του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Γενεύη. Στο τρίτο κεφάλαιο, καταβάλλεται προσπάθεια να εξακριβωθεί ο ορθόδοξος τρόπος αντίληψης και κατανόησης σχετικά προς την φύση της Οικουμενικής Κίνησης και αναλύεται η αλλαγή κατεύθυνσης που σημειώνεται στα τέλη της δεκαετίας του 1960, κατά την οποία λαμβάνει χώρα η μετάβαση από την επιφυλακτική συμμετοχή των Ορθοδόξων κυρίως στο οριζόντιο επίπεδο του πρακτικού Οικουμενισμού, σύμφωνα με τις επιταγές της Εγκυκλίου του Πατριάρχου Αθηναγόρα του 1952, στην πλήρη και ολοκληρωμένη παρουσία της Ορθοδοξίας στο κάθετο επίπεδο του θεολογικού Οικουμενισμού, σύμφωνα με τις υποδείξεις της Διακήρυξης του Οικουμενικού Θρόνου το 1973, υπό την ηγεσία του αοιδίμου Πατριάρχου Δημητρίου. Στο ίδιο κεφάλαιο, εξετάζονται επίσης τα πορίσματα των Διορθοδόξων Συνεδρίων του Νέου Βαλάμου (1977) και της Σόφιας (1981), τα οποία αποτέλεσαν προπομπό και εν πολλοίς καθόρισαν την κοινώς αποδεκτή επίσημη Ορθόδοξη τοποθέτηση έναντι του Οικουμενισμού, όπως αυτή διατυπώθηκε στις αποφάσεις της Γ΄ Πανορθοδόξου Προσυνοδικής Διάσκεψης του 1986 στο Σαμπεζύ Γενεύης. Το τέταρτο και τελευταίο κεφάλαιο ασχολείται με την αλλαγή στάσης της Ορθόδοξης Εκκλησίας έναντι του Οικουμενισμού, όπως αυτή σημειώθηκε κατά την δεκαετία του 1990 κυρίως λόγω των αρνητικών εξελίξεων που έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια της Ζ΄ Γενικής Συνέλευσης του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών στην Καμπέρα της Αυστραλίας το 1991 σχετικά με την πορεία πλεύσης του Συμβουλίου, γεγονός που οδήγησε στην σύσταση της γνωστής Ειδικής Επιτροπής για την συμμετοχή των Ορθοδόξων στο Συμβούλιο, το έργο της οποίας (1998-2002) αποτελεί και την τελευταία ενότητα που εξετάζει η παρούσα μελέτη. 

Στο βιβλίο, πέραν από το σπάνιο φωτογραφικό υλικό που δημοσιεύεται, παρατίθενται αυτούσια, ως παράρτημα, τα σχετικά κείμενα των Διορθοδόξων Διασκέψεων και των Πατριαρχικών Εγκυκλίων που σημάδευσαν την πορεία διαμόρφωσης της επίσημης Ορθόδοξης τοποθέτησης έναντι της Οικουμενικής Κίνησης εντός του Πανορθοδόξου πλαισίου λήψης των σχετικών αποφάσεων κατά την πορεία προπαρασκευής του έργου της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου. 

Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος συνεχάρη τον Τριτεύοντα Θεόδωρο για το αξιόλογο αυτό έργο του και ευχήθηκε όπως στο μέλλον υπάρξουν και άλλες ανάλογες μελέτες και έρευνες πάνω σε θέματα διορθοδόξου, διαχριστιανικού και οικουμενικού ενδιαφέροντος. 

Αξίζει να σημειωθεί ότι το παρόν βιβλίο τυγχάνει καρπός έρευνας του Τριτεύοντος Θεοδώρου κατά την πραγματοποίηση, κατόπιν λήψης σχετικής υποτροφίας από το Παγκόσμιο Συμβουλίο Εκκλησιών, μεταπτυχιακών σπουδών (2004-2005) στο Οικουμενικό Ινστιτούτο του Μποσέ και στο Αυτόνομο Τμήμα Προτεσταντικής Θεολογίας του Πανεπιστημίου της Γενέυης, όπου και η παρούσα μελέτη υποβλήθηκε το 2005 και βαθμολογήθηκε από την Τριμελή Εξεταστική Επιτροπή με βαθμό άριστα παμψηφεί.  

Τέλος, αναφέρεται ότι ο Τριτεύων Θεόδωρος τυγχάνει Ορθόδοξος Γραμματέας α) της Μικτής Διεθνούς Επιτροπής επί του Θεολογικού Διαλόγου της Ορθόδοξης Εκκλησίας και της Παγκόσμιας Λουθηρανικής Ομοσπονδίας (2006 μέχρι σήμερα) και β) του Φόρουμ Διαλόγου των εν Ευρώπη Ορθοδόξων Εκκλησιών και του Συμβουλίου των Ευρωπαϊκών Επισκοπικών Συνελεύσεων της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας (2008 μέχρι σήμερα). 

* Ο Εμμανουήλ Ανδρουλακάκης, Νομικός Σύμβουλος της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κρήτης και της Ανωτάτης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Κρήτης, είναι υποψήφιος Διδάκτορας του Εκκλησιαστικού Δικαίου.